گذر ایل و احشام بختیاری از رودخانه سهمگین کارون

گذر ایل و احشام از رودخانه سهمگین کارون :
سالیان سال ایل در راه پیمایش ره خود جهت رسیدن به سوی محل شوق زندگی و امید یافتن علف وادامه حیاط حداقل سالی دو بار برای عبورازکوهها و دشتها ،پستیها و بلندیها و کوههای صعب العبورو راههای باریک ( تی تم ره ) *، بردل سینه کوهها و عبور دادن بیش از 50 تا 60 هزار از زنان ( تهده )** به کمر بسته و بچه ها ، مردان رشید و جوان و ریش سپیدان و عبور دادن بیش ازیک میلیون سم گله اسب ، قاطر ،خر و گاو که بر روی آنان از چادر سیاه هر خانواده تا حداقل یک ( جیره )*** بسته شده و میش و بز و ... بصورت هر جمع طایفه ای و فامیلی یکی پس از دیگری از رودخانه خروشان وسرد و سهمگین کارون که نه پلی داشت و نه قایقی میبایست عبور کنند ! سرعت حرکت آب ممکن بود هر لحظه دیر یا زود کسی را در گرداب مرگ خود بکشاند و جانش را بگیرد آیا همه میتوانند شنا کنند ؟ آیا همه به زمین خاکی آن دست رودخانه میرسند چاره چیست  ؟ که همه باید از آب یخ زده و سرمای هوا و آب آبی که بر اثر طغیان سفید گشته و چنان بر سینه سنگها میکوبد که گویی جان میخواهد و مبارز میطلبد . چگونه مییتوان گذشت و تلفات کمتری داد و به این رود خروشان قربانی نداد ؟چقدر بالاتر باید به آب زد و تن به آب داد تا بتوان بر سرعت آب تسلط یافت ؟ آیا در سرمای آب کسی غرق نمیشود یا سنگکوب نمیکند آیا تلاطم موجها و گردابهای سخت حیوانات را در کام خویش نمیکشد . بزرگان هر ایل تجربه اند ! تجربه !تجربه ای از گذشته ! ؟
سالیان سال است که اینان بوسیله ابتدایی ترین وسیله ها از رود خانه ها عبور میکنند ! بوسیله پوست ، پوست های شناور پوست حیوانات چهار پا (مشک **** و تول آوین ***** ) ، و کلک ****** تا قربانی کمتری از جان و مال بدهند .
در زمان قبل از حرکت ایل و در طی سال که ایل در محل ییلاق یا قشلاق خود میباشد و اتراق کرده از کشتن حیوانات حلال گوشت خود پوست را از ناحیه سر حیوان بدون اینکه شکم آنرا پاره نمایند ازدست و پا ی حیوان جدا کرده و از راه سر بوسیله دست پوست را از گوشت جدا نموده و طی انجام مراحل نمک پاشی و...پوست را ورانه کرده و سوراخهای دست و پای آنرا دوخته سپس مجد د به حالت اول خود بر میگردانند یعنی مجددا روی پوست حیوان رو به بیرون است .که در زمان گذر از رودخانه با گرفتن سر پوست در دست و با بالا وپائین کردن آن بگونه ای که در زمان پائین بردن دست و پوست بصورت همزمان دهانه را می بندند و با بالا آوردن دست سریعا دهانه آنرا ( پوست ) باز میکنند و با سرعت تا پر شدن هوا در درون مشک ( تول آوین ) به اندازه کافی که بتوان روی آن دراز کشید اینکار را انجام میدادند و درب آنرا بوسیله بند بگونه ای که پوست گردن تاه شده باشد می بندند. اگر در حین انجام مراحل جدا کردن پوست از گوشت در پایان کار و انجام مراحل پرداخت کاراحیانا سوراخ ریزی ( حداکثر نیم سانتیمتر ) در پوست ایجاد میگردید توسط زنان و مردان بوسیله پوست یا پارچه ( پرو ) دوخت و دوزمیگردد یا اینکه سوراخهای ریزتر توسط چوب ( کوده ) *******مسدود میگردد . که یکی از این مشکها را جهت یکنفر و چند تای آنرا جهت بستن بهم جهت درست نمودن کلک و سوار شدن جمعی انسان یا دام و عبور از رودخانه استفاده مینمایند . در میان گله داران وکسانیکه احشام دارند بیشرین حیواناتی که براحتی از آب عبور میکردند میش و گاو بوده است . و حیواناتی همچون خر، بز ...توسط کلک یا ( جره ) ******** نقل و مکان میگردیدند . 

 
گدار :
در محل گذر رودخانه خروشان کارون هر مکانی که کمتر دست خوش طغیان و تلاطم رودخانه بود و آب جریان آرامتری داشت که بتوان توسط شنا کردن و وسایلی همچون مشک ، تول آوین و کلک عبور کرد گدار گفته میشود که بر روی رودخانه کارون طبق تحقیقات و تفحس چند تایی از این مکانها را با ذکر محل ، نام برده میشود . بلطف حق در ویرایش بعدی مکانهای جدیدی از گدارهای ایل بختیاری که همان لر باشد مجددا ذکر خواهیم کرد .
1 ) گدار اندیکا : مستقر در محدوده روستای ناصر خسرو اندیگا      2 ) گدار دولاب : مستقر در محدوده اندیکا مجاور تلمبه خانه آب شرب شرکت ملی نفت مسجدسلیمان معروف به گدار حاج  منصور گندعلی این گدار مشترک میان طوایف کیارسی و طوایف گندعلی بوده که  طبق اظهارات بزرگان تا سال 1314 صاحب کلک جهت جابجایی هر نفراز عرض رودخانه دهشاهی ( 50 ) دینار هر 100 دینار یک (1 ) ریال  ریافت مینمود . نامبرده جهت جابجایی دارای چند کلک بوده.           3) گدار گز استان (استون ) : در نزدیکی شهرستان لالی        

4) گدار خانی : مستقر در پائین دست شهرستان لالی          

5) گدار سلیران ( سلیرون ) : که نام آن مشخص کننده منطقه و طایفه میباشد . قابل ذکر اینکه مکانهای ذکر شده بالا قبلا از توابع شهرستان مسجدسلیمان بوده که خود به شهرستان تبدیل گردیده اند . 

* ( تی تم ره ) راه بسیار باریک را گویند که گذر از آن مشکل باشد .

** (تهده ) گهواره چوبی که از چوب بسیار نازک و بالای آن بصورت هلالی ساخته میشد و پائین آن که پایه باشد بگونه ای هلال داده میشد که با یک تکان دادن تا چند دقیقه گهواره به حرکت خود ادامه میداد با آنرا با ریسمانهای رنگی و مهره و ( لپک ) و کمی پوست و موی گرگ آذین بندی میگردید تا نگاه کودک برای آرامش و خواب به اینگوه وسایل باشد .تکان دادن گهواره خالی درحای که طفل در آن نباشد میان خانواده خوبیت و شگون نداشت .

***( جیره ) قفس گرد و کوچکی که از درخت بومی بنام ( جرگ ) بادام کوهی و  بصورت دایره و کشیده شده که بتوان چند مرغ و خروس در داخل آن بصورت نشسته جای داد و براحتی حمل و نقل گردد.این درخت که حداکثر ضخامت ساقه های آن به اندازه یک مداد بود بریده و جهت بافتن توسط زنان و یا مردان در درون آب کذاشته میشد تا براحتی بتوان آنرا ساخت و حالت داد تا شکسته نشود و درب آنرا بوسیله تکه ای پارچه یا مشابه آن می بستندد. رنگ زیبای این قفس به حالت قهوه ای باز ( ونگه ) در می آید.

****( مشک ) از کشتن حیوانات حلال گوشت پوست را از ناحیه سر حیوان بریده بدون اینکه شکم آنرا پاره نمایند ضمن قطع دست و پا ی حیوان از زانوجدا کرده و از راه سر بوسیله دست پوست را از گوشت جدا نموده و طی انجام مراحل پرداخت نمک پاشی وگذاشتن آن در پوسته میوه بلوط ( جفت ) ***** و دود دادن درون پوست توسط دود چوب بلوط جهت خوشبو شدن ...پوست را ورانه کرده و سوراخهای دست و پای آنرا دوخته سپس مجد د به حالت اول خود بر میگردانند یعنی مجددا روی پوست حیوان رو به بیرون است .مشک نیز جهت حمل آب ، ماست و دوغ و روغن استفاده میگردد.

****** (تول آوین ) با همان نوع ساخت مشک میباشد تنها تغاوت در نوع بزرگی و کوچکی نوع پوست مثل پوست گوساله و گاو است در زمان گذر از رودخانه با گرفتن سر پوست در دست و با بالا وپائین کردن آن بگونه ای که در زمان پائین بردن دست و پوست بصورت همزمان دهانه را می بندند و با بالا آوردن دست سریعا دهانه آنرا ( پوست ) باز میکنند و با سرعت تا پر شدن هوا در درون مشک ( تول آوین ) به اندازه کافی که بتوان روی آن دراز کشید اینکار را انجام میدادند و درب آنرا بوسیله بند بگونه ای که پوست گردن تاه شده باشد می بندند. 

******* ( کلک) تخته های چوبی که بوسیله ریسمان و طناب بر روی پوست حیوانات چهار پا که این پوستها پر از هوا کرده باشند بهم بسته میشدند تا تعداد افراد بیشتری جابجا گردند و یا وسایل سنگن و احشام سریعتر جابجا گردند .  

********( کوده ) چوب بسیار ریز و باریک و خشک که همچون چوب خلال از یکطرف تراشیده شده و جهت بستن راه نفوذ آب ، دوغ ، هوا و ...بدرون و یا بیرون مشک ، تول آ وین ، خیک ...از آن بصورت موقت استفاده میشود . 

*********( جره ) وسیله ای جهت جابجایی 1 تا 2 نفرانسان و یا حیوان که بین دو کوه یا عرض رودخانه بسته میشد .این وسیله که از وسایلی همچون طنابهای ذخیم و قر قره و بعضا یک سبد چوبی و در بعضی مکانها فلزی درست میشد استفاده میگردید و بگونه ای به آن شیب داده میشد که براحتی از این دست کوه یا رودخانه حمل نقل به آن سمت کوه یا رودخانه میسر باشد و بوسیله طنابی دیگر جهت کنترل سرعت و برگرداندن مجدد جره که از قبل مهارشده بود استفاده میگردید

********* ( جفت ) پوست میوه درخت بلوط که جهت سفت کردن و ضخامت پوست از آن استفاده میگردد همچنین ازمغز میوه این درخت قبلا جهت نان آرد و کلگ ، ماست و گلگ  و درمانهای پزشگی استفاده داشته و دارد ضمنا احشام نیز از میوه کامل آن که بلوط میباشد استفاده میکنند . 

*********** (  خیگ ) وسیله مورد نظر معمولا از پوست بز که موی آن نتراشیده شده باشد جهت نگهداری روغن محلی استفاده میگردد .چنانچه جهت مشک ، مشک حمل آب ، باشد از بیرون پوست بوسیله چهار ( 4 ) تکه چوب ( انگله )***********حداکثر 5 سانتیمتری چهار دست پای بریده شده و دوخته پوست را با چوبها گیر داده و میدوزند تا در زدن زمان زدن ماست و...لازم بتوان آنرا به سه پایه ( ملار ) *************آویزان کرد . چنانچه ایل قصد گذر از رودخانه را داشته باشد با گرفتن سر پوست در دست و با بالا وپائین کردن آن بگونه ای که در زمان پائین بردن دست و پوست بصورت همزمان دهانه را می بندند و با بالا آوردن دست سریعا دهانه آنرا ( پوست ) باز میکنند و با سرعت تا پر شدن هوا در درون مشک ( تول آوین ) به اندازه کافی درب آنرا بوسیله بند بگونه ای که پوست گردن قابل تاه شدن باشد ( جهت عدم نفوذ آب و جلوگیری از خروج هوا به بیرون )به هم وصل مینمایند و بهم می بندند تا اشخاص از عرض رودخانه عبور کنند و چند تای آنرا جهت بستن بهم برای درست نمودن کلک که روی آنرا با چوب و سوار شدن جمعی ازانسانها یا دام و عبور از رودخانه استفاده مینمایند.

************( انگله )  چهار ( 4 ) تکه چوب به حداکثر ضخامت  و قطر یک مداد با طول حداکثر 5 سانتیمتری چهار دست پای بریده شده و دوخته پوست را با چوبها گیر داده و میدوزند تا در زدن زمان لازم بتوان آنرا به سه پایه ( ملار ) آویزان کرد . 

*************( ملار ) جهت زدن یا تبدیل ماست به دوغ  و گرفتن کره محلی ماست ...از یک سه پایه چوبی که معمولا از چوب درخت بلوط یا درختان مشابه وصاف بالای آن را بوسیله رسیمان یا طناب محکم بهم بسته میشود . همانند آن را میتوان به سه پایه دوربین  تشبیه کرد . 

 

رودخانه کارون

جهت رؤیت نقشه در ابعاد بزرگتر اینجا کلیک نمائید

 

رود خانه کارون :

 سرچشمه و منشاء : از چشمه سارهای دامنه کوه ونگ  زردکوه  واقع  در دهستان شوراب رودخانه کارون وزاینده رود، دنا و ارتفاعات لرستان

ریزشگاه : اروند رود دراستان خوزستان و خلیج فارس و گاو خونی وزاینده رود در استان اصفهان

طول : ۹۵۰ کیلومتر

قبل از معرفی و علل و انگیزه جریان مدام رودخانه خروشان وپر پیچ خم همیشه در جریان کارون مسایل و مواردی در این زمینه میبایست معرفی گردند که یکی از این علل کوههای مرتفع زاگرس میباشند که به دو و یا سه بخش مجزا قابل تفکیک است: زاگرس شمالی، زاگرس میانی و زاگرس جنوبی. تفاوت زاگرس شمالی و جنوبی در نوع چین خوردگی ها است. استان فارس به طور تقریبی جداکننده دو بخش شمالی و جنوبی زاگرس است. ميزان ارتفاع و بارش برف و باران در زاگرس و کوههای وابسته و دره های عمیق وپستی بلندیهای فلات اطراف آن بدون توجه به کوههای کوچکتر که با پستی و بلندیهای گسترده ای که موجب ذخیره برف و آب بر روی آن زیاد می شود که به مرور زمان در طی سال باعث گسترش آبهای زیر زمینی و افزایش برف میشود. بلندیهای زاگرس حوضه آبخیز رودخانه‌های زاینده‌رود، کارون و کرخه و دز را تشکیل می‌دهد و با توجه به حجم بارش و پایین بودن سطح تبخیر و موقعیت نسبتاً مناسب بخش اعظم آب‌های زمینی و زیرزمینی کشور را به میزان ۴۵ تا ۵۰ درصد تأمین می‌کند.

نیمهٔ شمالی رشته کوه زاگرس در دورهٔ ایران باستان محل زندگی مادها بوده‌است. بلندترین قله‌های این رشته کوه، دنا (۴۴۰۹ متر)، زردکوه بختیاری (۴۲۲۱ متر)، اشتران کوه (۴۱۵۰ متر) و بل (۳۹۴۳ متر) هستند.

دنا : با ارتفاع ۴۴۰۹ متر بلندترین ارتفاعات زاگرس می‌باشد و از ۴۴ قله مرتفع بالای ۴۰۰۰ متر تشکیل شده‌است و بیش از ۶۰ کیلومتر طول دارد.از لحاظ موقعیت جغرافیایی، كمي از آن در جنوب استان اصفهان و بخش اعظم آن در شمال شرقی استان کهگیلویه و بویراحمد قرار دارد. در تمام سال پوشیده از برف بوده و یکی از کم نظیرترین منابع انواع واقسام گیاهان دارویی در دنیاست. اين كوه سرچشمه ي اصلي رود كارون است.

زردکوه بختیاری : با ارتفاع ۴۲۲۱ متر در در نزدیکی شهرستان کوهرنگ در استان چهار محال و بختیاری قرار دارد. زردکوه بختیاری در تمام طول سال پوشیده از برف بوده و سرچشمهٔ اصلی رودخانهٔ زاینده‌رود است.

اشترانکوه : با ارتفاع ۴۱۵۰ متر در جنوب شهرستان‌های الیگودرز و ازنا بلندترین قله زاگرس میانی است که دارای هشت قله بلند و به هم پیوسته‌است که در تمام طول سال پوشیده از برف است. سرچشمه اصلی رود دز و یکی از سرچشمه‌های کارون و کرخه است.دریاچه گهر نیز در این رشته کوه قرار گرفته‌است.

رشته کوه گرین :از دیگر ارتفاعات مهم زاگرس شمالی در حد فاصل استان های لرستان و همدان اشاره کرد. بیشتر مساحت این رشته کوه در محدوده شهرستان بروجرد و در جنوب غربی تا شمال غربی شهر بروجرد قرار گرفته است، اما با این وجود، گرین با طول بیش از ۱۸۰ کیلومتر، بخش اعظم مساحت شهرستان های بروجرد، الشتر و نورآباد در استان لرستان، شهرستان نهاوند در استان همدان و نیز بخش هایی از استان کرمانشاهان را فرا گرفته است. قله های ولاش، چهل نابالغان، سه کوزان، هجده یال و میش پرور با ارتفاع بیش از ۳۴۰۰ متر از بلندترین ارتفاعات رشته کوه گرین هستند .

قالی کوه : در جنوب شهرستان الیگودرز قرار دارد نیز با ارتفاع ۴۰۲۸ متر جز قله‌های بلند زاگرس محسوب می‌شود. آبشار آب سفید نیز در این ناحیه از رشته کوه زاگرس قرار دارد منطقه قالی کوه پناهگاه حیوانات وحشی بسیاری است .

رود کارون: پرآب‌ ترین و بزرگترین رودخانه ایران است. این رود با طول ۹۵۰ کیلومتر طولانی‌ترین رودی‌ست که تنها در داخل ایران قرار دارد و همچنین تنها رود ایران است که بخشی از آن قابل کشتیرانی است. آب آشامیدنی ‌شهرهایی مانند مسجدسلیمان ،اهواز ،شوشترو ...همچنین مقداری ازآب شهر نجف و کربلا در کشورعراق از رودخانه کارون تامین می‌شود. در حاشیه این رود تمدن‌های بزرگی از ایران شکل گرفته‌اند و در عین حال کارون از یک طرف در خرمشهر از طریق مصب خود به اروند رود که رودخانه‌های دجله و فرات از کشور عراق نیز به آن می‌ریزند وصل می‌شود و از طرف دیگر تنها رودخانه ایرانی است که به آبهای بین‌المللی خلیج همیشه فارس و اقیانوس‌های جهان و اقیانوس هند ارتباط دارد.

آشنایی با مسیر گذررود کارون :

برای مشاهده نقشه در سایز بزرگ اینجا کلیک کنید 

 

سرچشمه شاخه‌های اصلی کارون از چشمه سارهای دامنه کوه ونگ  بارندگی برف و باران در مناطق (ارمند و بازفت) وزرد کوهواقع در دهستان شوراب وسرچشمه دیمه، وبنام آب کوهرنگ از دره شرقی زردکوه بختیاری در استان چهار محال و بختیاری است و شاخه‌های از کوههای فرعی مابین خوزستان و چهار محال و بختیاری و چشمه ها از کوه‌های مختلف سرچشمه می‌گیرند.بعضی از این مکانها مانند خرسان از دنا در استان کهگیلویه و بویراحمد و دز از ارتفاعات لرستان. این رود، پس از عبور از مناطق کوهستانی و پر پیچ و خم، در منطقه‌ای به نام کوه چهل خشت با دو انشعاب کوچک مخلوط و قبل از ورود به سد دریاچه کوهرنگ با یک انشعاب نسبتا بزرگ در هم میریزد که پس از ورود به سد کوهرنگ قسمتی از این آب توسط تونلی که در دل کوه کار شده به سرچشمه زاینده رود میریزد و قسمت دیگری از آن از سد عبور کرده و از طریق دره شرقی زردکوه به بیرگان وارد میشود و با مخلوط شدن با آبهای دیگر مخلوط و سپس از طریق کوه قیصری به دهستان دو آ ب وارد میشود و پس از طی دره شرقی زرد کوه به دهستان بیرگان وارد میشود.ضمن ادغام با جند ریزابه پس از پیمودن دامنه شرقی کوه قیصری وارد دو آب میشود.پس از طی دره شرقی کوه هفت کرتان به دهستان پشتکوه از شهرستان بروجن داخل میشود. و با آب تنگ محمود و ضمن ادغام با رود خانه سبز کوه وارد منطقه لردگان میگردد.در طی مسیر پیموده شده و افزایش آبریزها با  آب( بازفت ) که یکی از آبهای بسیار مهم میباشد ادغام و از کوههای( 6 بر) با رود خانه منج مخلوط میشود.با گذر از رودخانه (خرسان ) و مخلوط شدن ضمن تغیر مسیرهای مختلف وارد استان خوزستان میشود .با افزایش و ترکیب با آبهای میان راه وارد ( سوسن ) شده و با گذر از دره ( کوه گزیر) و با آب دره (برد نخش) و ترکیب با آب سوسن وارد دهستان( ایوه ) شده . ضمن اینکه با آب ( سر حوض ) ورودخانه ( سبز آب) و رودخانه ( مرغاب ) وارد شهرستان اندیکا گردیده .و با گذر طولانی وارد شهرستان ( لالی ) شده و با رودخانه های ( شور) و ( کیارس ) مخلوط شده و به منطقه (عقیلی ) ازتوابع ( شوشتر) وارد دهستان ( گتوند ) و وارد دشت خوزستان می‌شود. رود کارون در شمال شوشتر به دو شاخه تقسیم می‌شود که در جنوب شوشتر به یکدیگر متصل می‌شوند. مهم‌ترین شاخهٔ فرعی کارون،( رود دز) است که در شمال اهواز به کارون ملحق می‌شود. و در شهر اهواز از مناطق مار پیچ زرگان و فاز سه کوی ملت از پل در دست اقدام دهم در جوار پارک ملت گذشته و ضمن عبور از پل سوم کیانپارس و پارک 42 هکتاری ساحلی و پل هفتم با نام مهزیار با آبنمای رنگی و گذر از پل تاریخی اول بنام پل فلزی سیاه (پل اول) وپل دوم معلق یا پل سفید ، پل چهارم معروف به پل نادری وسپس گذر از پل هشتم یا همان پل کابلی غدیروپل پنجم میدان دانشگاه با عبوراز محله گاو میش آبادو پل ششم و شهرک برق و کوت عبداله و روستای  ابود بس ، مظفریه یک ، دو و سه وادامه رود کارون در مرز ایران و عراق، به اروندرود پیوسته و روانه خلیج فارس می‌شود. پیچ و خم‌های موجود در سر راه این رود، خوزستان را به جلگه‌ای بی‌نظیر تبدیل کرده‌است.

ایران از طریق اروند رود و رود خانه کارون می‌تواند کالاهای تجارتی را از طریق کشتی و به وسیله حمل و نقل دریایی که ارزانترین وسیله حمل و نقل کالاست تا شهرستان اهواز و حتی شهرستان شوشتر برساند این رود، پس از عبور از مناطق کوهستانی و پر پیچ و خم، در منطقه‌ای به نام گتوند وارد دشت خوزستان می‌شود. و در عین حال کالاهای ایرانی را به جهت صادرات از این شهرستان‌ها تا بنادر بین‌المللی خرمشهر و آبادان و بندر امام (ره) منتقل کند.

رودخانه کارون رودخانه‌ای است که از نظر ارتفاع سطح آب و عرض و طول و از نظر جریان و گذر آب و عرض و طول مناسب آبخور جهت عبور کشتی‌های کوچک چوبی به نام لنج که ساخت اینگونه گشتیهای چوبی توسط چوب درختان کنار ، گل ابریشم ، ساج ، و درختی با نام محلی سرخوو بعضا درخت بلوط و درختان با استحکام بالا دراستان بوشهر و شهرهای تابع آن همچون گناوه ، دیلم ، دلوار، بندر رستمی ، عامری ، ریگ و ...توسط مردان چیره دست و کهنسال بومی ساخته میشود که دردهه اخیر با پیشرفت تکنولوژی این نوع لنج از جنس فایبر گلاس ساخته میشود چه بسا مشکلات خاص خود را دارد اما این هنر روز بروز به فراموشی سپرده میشود . اما مشابه و در حد و اندازه رودخانه‌های کارون دجله و فرات و برای عبور این قبیل کشتی‌های کوچک کاملا مناسب است.

این رودخانه در زمان قاجار به شدت مورد توجه دولت انگلیس قرار گرفت و آنها که قبلا در رودخانه دجله و فرات سرویس کشتیرانی دایر کرده بودند این سرویس حمل و نقل دریایی را از دجله و فرات از طریق رودخانه کارون تا شهرستان اهواز( انبار سیلوی غلات) درشرق و مجاورجاده ساحلی محله کنارگذر رودخانه ودر کنار( پل سفید یا معلق ) بازار( حاج معین بوشهری ) سرای معین التجار ، یکی از بناهای ارزشمند بافت قدیم اهواز، سرای بازرگان سر شناس بوشهری حاج محمد تقی معین التجاراست که در دوره قاجاریه با همکاری محمد حسن خان سعدوالدوله در ساحل رودخانه کارون بنا شد. حاج معین تاجر بوشهری در ابتدای شکل گیری بندر ناصریه وارد شهر اهواز می شود و در ساحل رود کارون دفتر کار خود را تاسیس کرده و در کنارآن حمام، بازار، باغ و مسجدی احداث می نماید که این مسجد از کنار رودخانه تا حدود ) خیابان کاوه و بیمارستان امام« ره »بیمارستان جندی شاپور(امتداد می یافته است.این تاجر بوشهری با ساخت این سرا و کشیدن یک رشته خط آهن از کنار رودخانه تا محل مسجد حاج رئیس )معروف به مسجد سر سچه ( مال التجاره ای را که از خرمشهـر به وسیله کشتی به بنــدرگاه اهـواز وارد می شود که محل تخیله اجناس مورد نیاز مردم بود انجام میپذیرفت و با واگن های اسب کش تا این محل انتقال می داد و سپس با استفاده از خط آهن شرکت نفت تا محل اهوازقدیم حمل کرده و در آنجا پس از تخلیه به وسیله کشتی به محلی به نام شلیلـی در سه فرسنگــی شــوشتــر می رساند. رود کارون در شمال شوشتر به دو شاخه تقسیم می‌شود که در جنوب شوشتر به یکدیگر متصل می‌شوند. مهم‌ترین شاخهٔ فرعی کارون، رود دز است که در شمال اهواز به کارون ملحق می‌شود.

از سال1307 تا سال 1332 کشتـی های تجــاری بــار خود را در سرای حاج معین بوشهری تخلیه می کردند.تا چند سال قبل سرا به صورت غرفه  غرفه و یا به عنوان انبار مورد استفاده قرار می گرفت تا اینکه در سال 1374 براثرآتش سوزی بخش اعظم آن از بین رفت و بیشتر ستونها و سقف دچار آسیب دیدگی شدید شد.بازار معین معروف به ساباط مانند بازارهای سنتی سایر شهرهای ایران مسقف ودو سقفه با حصیربافته و چوب چندل شده و کاه وگل در سقف اول و با فاصله 30 سانتیمترفا گنبدی شکل در سقف دوم سیمان کاری است در معماری ایرانی با توجه به شرایط اقلیمی منطقه دو سقفه بودن مانع از سرد و گرم شدن سرا میگردید.این عمارت با شماره 2158 و به عنوان بازار قدیمی اهوازدر فهرست آثار ملی ثبت شده است.این اثر طی چند سال اخیر بازسازی کامل گردیده است .

آن قسمت از رودخانه کارون که بین بند قیر تا خرمشهر واقع شده و شامل مجموعه آب رودخانه‌های کارون و دزاست که کارون بزرگ خوانده می‌شود و کشتیرانی فقط تقریبا در همین محدوده از کارون امکان پذیر است. طول این مسیر حدود 190 کیلومتر است.

کشتی‌رانی :

پس از جنگ ایران و عراق، و با ته‌ نشینی رسوبات و شناورهای صیادی وغرق شده، این رودخانه برای کشتیرانی غیرقابل استفاده شده‌است. انجام طرح‌های جمع آوری کشیهای غرق شده ولایروبی رودخانه، توسط دولت و سازمانهای دولتی بنام طرح لایروبی وساحل سازی کارون و کم عرض کردن و عمیق کردن رودخانه از جمله راهکارهای پیشنهادی برای رفع این مشکل است.

سدها :

سدهای مختلفی بر روی این رودخانه ساخته شده‌اند که مهم‌ترین آنها، سدهای کارون ۱، کارون ۳، کارون ۴، مسجد سلیمان و در پایین‌تر، سدهای گتوند علیا و سد تنظیمی گتوند می‌باشند.

 

و اخیرا سد بختیاری نیز به آمار فوق اضافه گردیده .